Hoofdelijke aansprakelijkheid voor de betaling van lonen: welke sectoren zijn betrokken?
09.12.2013Werknemers die het slachtoffer zijn van zwaarwichtige tekortkomingen in de loonbetalingen, hebben een stok achter de deur. Opdrachtgevers en (onder)aannemers zijn voortaan hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de lonen wanneer de (onder)aannemers die tussenkomen na hen, hun werknemers niet correct betalen. Die hoofdelijke aansprakelijkheid geldt niet voor alle sectoren. De lijst van activiteiten waarvoor de reglementering geldt, is sinds 1 september 2013 in werking. Ondernemingen die actief zijn in de betrokken sectoren, staan best even stil bij de volgende bijdrage.
Strijd tegen loonfraude
Na de hoofdelijke aansprakelijkheid bij de tewerkstelling van illegalen en de hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale en fiscale schulden, is in het kader van de strijd tegen de fraude de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de betaling van de lonen ingevoerd. Opdrachtgevers of (onder)aannemers die voor bepaalde activiteiten beroep doen op (onder)aannemers worden hoofdelijk aansprakelijk gesteld als deze laatste hun werknemers niet correct betalen. De hoofdelijke aansprakelijkheid geldt niet voor de opdrachtgever of natuurlijke persoon die activiteiten uitsluitend voor privédoeleinden laat uitvoeren.
Sectoraal toepassingsgebied
Er is een lijst met activiteiten opgesteld die onder de toepassing van het stelsel van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor lonen vallen. De hoofdelijke aansprakelijkheid geldt dus niet algemeen. Het stelstel geldt voor alle werken en diensten binnen de sector van:
de bewakings- en toezichtsdiensten (Paritair Comité 317)
het bouwbedrijf (Paritair Comité 124)
de landbouw (Paritair Comité 144)
de schoonmaak (Paritair Comité 121)
het tuinbouwbedrijf (Paritair Comité 145)
de elektriciens (alle werken van installatie en distributie die ook worden beschouwd als werken in onroerende staat) (Paritair Subcomité 149.01)
de stoffering en de houtbewerking (alle werken in onroerende staat) (Paritair Comité 126)
de metaal-, machine- en elektrische bouw (alle werken in onroerende staat) (Paritair Comité 111)
de voedingsnijverheid (Paritair Comité 118) of de handel in voedingswaren (Paritair Comité 119)
Na schriftelijke kennisgeving van de sociale inspectie
De hoofdelijke aansprakelijkheid van de opdrachtgever of aannemer voor loonschulden speelt pas na schriftelijke meededeling van de bevoegde sociale inspectiedienst. Die formele kennisgeving moet een aantal verplichte vermeldingen bevatten. Er moet ook sprake zijn van een 'zwaarwichtige tekortkoming' in de loonbetalingen. Dit is de betaling van een loon dat minder is dan het laagste loonbarema voor de betrokken sector.
Gevolgen kennisgeving
De inspectie bepaalt in haar kennisgeving de periode gedurende dewelke de hoofdelijke aansprakelijkheid geldt. Die periode vangt aan na het verstrijken van 14 werkdagen na de kennisgeving en mag maximaal 1 jaar duren. Tijdens die periode van 14 dagen kan men nog ontsnappen aan de hoofdelijke aansprakelijkheid door de nodige stappen te zetten. Het contract kan worden onderbroken of er kunnen voorwaarden voor verdere samenwerking worden gesteld. In plaats van een contractuele clausule (bv. ontbindings- en verbrekingsclausule) kan ook worden voorzien in een controlerecht in hoofde van degene aan wie de kennisgeving wordt gericht of er kunnen inhoudingen worden voorzien op de facturen tot een bewijs wordt gegeven van correcte betaling van het loon. Voor de sectoren van de landbouw, tuinbouw, schoonmaak en voeding worden wel bijzondere voorwaarden gesteld voor dergelijke bedingen.
De betrokken werkgever moet op elke plaats waar hij werknemers tewerkstelt een afschrift van deze kennisgeving aanplakken. Ook de hoofdelijk aansprakelijke moet het kennisgevingsbericht bekendmaken door aanplakking. Het niet-naleven van deze verplichting wordt gesanctioneerd (sanctie van niveau 2: hetzij een administratieve geldboete, hetzij een strafrechtelijke geldboete).
Betaling verschuldigd loon
De aansprakelijkheid heeft enkel betrekking op het niet-betaalde gedeelte van het verschuldigd loon (eisbaar sinds de aanvang van de periode van de hoofdelijke aansprakelijkheid) dat overeenstemt met prestaties, met uitzondering van vergoedingen waarop de werknemer recht heeft ingevolge de beëindiging van de arbeidsovereenkomst.
De hoofdelijk aansprakelijke moet slechts het loon betalen na aanmaning via een aangetekend schrijven. Eén van de betrokken werknemers of de inspectie kan dit schrijven opstellen. De hoofdelijk aansprakelijke die niet betaalt binnen de 5 werkdagen na verzending van de aanmaning, is interesten verschuldigd.
Hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale en fiscale schulden
Let op, de hoofdelijke aansprakelijkheid voor lonen is niet hetzelfde als de hoofdelijke aansprakelijkheid voor sociale en fiscale schulden. Volgens die aansprakelijkheid kan de opdrachtgever en de aannemer van werken in onroerende staat hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld voor de sociale en fiscale schulden van de (onder)aannemer waarop zij een beroep doen. U kan nagaan of een aannemer/onderaannemer sociale of fiscale schulden heeft via de website van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ)
of via de website van de fiscus.
Voor de schulden bij de fiscus en bij de sociale zekerheid bestaat er wel een bevrijdend mechanisme. Wanneer de onderaannemer schulden heeft, moet de opdrachtgever een percentage van het factuurbedrag (excl. btw) inhouden en doorstorten aan de RSZ en/of de fiscus: 35% bij sociale schulden of 15% bij fiscale schulden.
Bij loonschulden bestaat geen bevrijdend mechanisme. Maar de opdrachtgever kan de dienstverleningsovereenkomst dus eenzijdig verbreken zonder opzeggingstermijn of schadevergoeding.
Nog dit. Er geldt sinds 4 maart 2013 ook een hoofdelijke aansprakelijkheid bij tewerkstelling van illegalen voor álle sectoren. Met illegalen worden werknemers bedoeld die niet afkomstig zijn uit de Europese Economische Ruimte.